Τὸ δημιούργημα τῆς coca cola ποὺ ἀποδεχθήκαμε ὥς Ἅη Βασίλη.

Ἀπὸ τότε ποὺ ξεκίνησα νὰ ἱστολογῶ ἀναφέρομαι συχνὰ σὲ τέτοιους εἴδους ζητήματα, τὰ ὁποῖα μᾶς ἔχουν ἐν τελῶς λοβοτομήσῃ!!!
Τέτοιες ἡμέρες, ἀπὸ τὸ πρωΐ ἔως τὸ βράδυ, ὅπυ σταθοῦμε βλέπουμε, ἀκοῦμε, συνειδητοποιοῦμε πὼς τελικῶς εἶναι καλλίτερα νὰ ζοῦμε στὴν κοσμάρα μας παρὰ στὴν πραγματικότητα. Τὴν ὅποια πραγματικότητα.
Ἀπὸ τὴν μία ὅλοι αὐτοὶ οἱ μύθοι, ποὺ μεγαλώνουν παιδιὰ μέσα στὰ «ὡραῖα» ψέμματα, διδάσκοντάς τους οὐσιαστικῶς νὰ προτιμοῦν τὸ ψέμμα ἀπὸ τὴν ἀλήθεια, κι ἀπὸ τὴν ἄλλην ἡ ἀνιστορικότητά μας ποὺ μᾶς κάνει νὰ λέμε διαρκῶς ἀνακρίβειες
καὶ ἀσχετοσύνες.

Ὁ γνωστὸς λοιπὸν ἅη-Βασίλης, ποὺ τόσο πολὺ τὸν ἔχουμε χώσῃ, (διὰ τῆς βίας ὅμως) στὴν ζωή μας, δὲν εἶναι τίποτα περισσότερο ἀπὸ ἕνα δημιούργημα τῆς coca-cola, πρὸ κειμένου νὰ αὐξήσῃ τὶς πωλήσεις της καὶ τὸ ὁποῖον βασίζεται στὸν μύθο τοῦ ἁγίου (ἤ θεοῦ) Χειμῶνος. Τόσο ἁπλᾷ!
Παρὰ ταὔτα ὅμως, παρ’ ὅ,τι ὅλο καὶ περισσότεροι τὸ γνωρίζουν, ἐπιλέγουν νὰ ἀναπαράγουν τὴν παραπληροφόρησι. Νά τολμήσω νά ῥωτήσω τό γιατί ἤ δέν ἔχει σημασία
Φιλονόη.

Ο “ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ” ΕΙΝΑΙ ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΚΑ ΚΟΛΑ!

«ΑΓΙΑ ΚΟΚΑ» ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΑΪ ΒΑΣΙΛΗ

Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΚΟΚΑ ΚΟΛΑ!

Ο Άγιος Βασίλης, όπως τον γνωρίζουμε, δεν υπήρξε ποτέ. Ο Άγιος Βασίλης είναι εφεύρεση της κόκα κόλα! Μπορείτε να πιστέψετε ότι ο πιο διαδεδομένος άγιος στον κόσμο είναι χορηγία μιας μεγάλης αμερικάνικης εταιρίας; Κι όμως δεν είναι αστείο. Μιλάμε για το χοντρούλη και χαρούμενο γεράκο με το κόκκινο κουστούμι, το καπέλο και την κάπα, με τη μεγάλη μαύρη ζώνη και τις μπότες, τα ροδαλά μάγουλα, τα φωτεινά μάτια και τα ακόμα πιο φωτεινά λευκά δόντια. Αυτός ο καλοσυνάτος άγιος είναι το ευφυέστατο επίτευγμα μιας διαφημιστικής καμπάνιας της κόκα κόλα γύρω στα 1930. Η κόκα κόλα εξακολουθεί να παραμένει περήφανη για το ρόλο που έπαιξε για να γίνει διάσημος και δημοφιλής αυτός ο άγιος-κατασκεύασμα της. Η εταιρεία μάλιστα επιχορήγησε μια σειρά εκθέσεων σε γκαλερί με θέμα «η διαφήμιση ως τέχνη» που εξηγεί αυτό το φαινόμενο. Η πιο γνωστή και διάσημη από αυτές τις εκθέσεις είναι αυτή που έγινε στοCarrouselduLouvreστο Παρίσι το 1996…
Γράφει οΜπάμπης Ιμβρίδης
Για πολλούς ίσως να αποτελεί ενοχή το να καταστρέφεις μια θρησκευτική φαντασίωση εξιστορώντας ένα ενδιαφέρον κομμάτι από την παγκόσμια ιστορία του καταναλωτισμού. Αυτή όμως είναι η πραγματική ιστορία για το Αι Βασίλη που αξίζει πραγματικά να την έχουμε υπόψη μας.
Στα τέλη του 19^ουαιώνα όταν η κόκα κόλα πρωτοδημιουργήθηκε ο απώτερος σκοπός της εταιρίας για το προϊόν, ήταν να λανσαριστεί σαν τέτοιο με θεραπευτικές ιδιότητες. Ενδεικνυόταν για άτομα με κακή ψυχολογική διάθεση, ή για αυτούς που υπέφεραν από πονοκεφάλους. Μια κόκα κόλα για τέτοιες περιπτώσεις ήταν η τέλεια θεραπεία, το τέλειο φάρμακο. Δεν διαφέρει και πολύ από το σημερινό «πάει με όλα».Το ιδιαίτερο συστατικό της, η κοκαίνη, ή μερικοί κόκκοι σπόρου κοκαίνης αποτελούσε την εγγύηση για έναν ανανεωμένο εαυτό, με ευδιαθεσία και πολύ μεγαλύτερες δεξιότητες. Ένα μεγάλο ποσοστό καταναλωτών στην αναζήτηση αυτού του θεραπευτικού προϊόντος, γνώρισε την κόκα κόλα μέσα από τα φαρμακεία της εποχής. Στην πραγματικότητα η εταιρία πλήρωνε τους φαρμακοποιούς ένα ποσοστό για να πουλούν αυτό το θεραπευτικό προϊόν και για να εγκαταστήσουν το σήμα κατατεθέν της εταιρίας στους χώρους τους. Το 1930 η κόκα κόλα χρειάσθηκε να επαναπροσδιορίσει τη φυσιογνωμία της επιχείρησης και άρχισε να σκέφτεται πως θα μπορούσε να εισάγει νέους τρόπους για την αντιμετώπιση του προβλήματος της κατάθλιψης. Οι πιο συμβατικές πλευρές του προϊόντος είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί από το 1903 και το συστατικό της κόκας είχε αντικατασταθεί από την καφεΐνη. Οι πωλήσεις του προϊόντος έπεφταν αισθητά, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, οπότε η κόκα κόλα χρειαζόταν κάτι καινούργιο για να προσελκύσει την αμερικανική αγορά. Στα 1931 η κόκα κόλα αλλάζει τα target group στα οποία απευθυνόταν έως τότε, και από τον ενήλικα που τον χαρακτηρίζει κάποια έλλειψη αυτοπεποίθεσης προσανατολίζεται σε ολόκληρη την οικογένεια που έχει ανάγκη να είναι χαρούμενη και ευδιάθετη. Η κόκα κόλα γίνεται ένα ευχάριστο δροσιστικό που πρέπει να την απολαμβάνουν όλοι. Έτσι αποφασίζουν να κάνουν μια εκτεταμένη διαφημιστική καμπάνια παρουσιάζοντας το νέο τους προφίλ. Σ’ αυτήν την καμπάνια καλέστηκαν γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής για να σχεδιάσουν και να λανσάρουν το νέο προφίλ του προϊόντος. Η εταιρία γέμισε τα καταστήματα και φαρμακεία με το κατάλληλο διαφημιστικό υλικό που απευθυνότανε πλέον σε όλη την οικογένεια. Οι εικονογραφήσεις του προϊόντος, ιδιαίτερα αυτές από τον Σουηδό Haddon Sundblom έφεραν στην κόκα κόλα την μεγαλύτερη επιτυχία που γνώρισε έως τότε. Η εικόνα του καλλιτέχνη παρουσίαζε έναν λευκό άνδρα μέσα σε ένα κόκκινο κουστούμι που φέρνει χαρά στην οικογένεια και στους φίλους απλά με ένα μπουκάλι κόκα κόλα, μια εικόνα που ακόμα και σήμερα εμφανίζεται στα εμπορικά κέντρα, σε ευχετήριες κάρτες και σε διαφημιστικά του αμερικάνικου στρατού. Σίγουρο είναι, πως δεν μπορεί να καταλογισθεί στην κόκα κόλα ότι έφερε τον Αι Βασίλη μέσα στα σπίτια και στις καρδιές των αμερικανών πολιτών. Η ιστορία του Αι Βασίλη, αυτού του μυστηριώδους δωρητή, μας πάει πολύ πίσω στο παρελθόν. Πολύ πίσω μάλιστα από την ίδρυση της εταιρίας της κόκα κόλα. Στην προηγούμενη ζωή του ο Αι Βασίλης δεν φοράει κόκκινο κουστούμι. Στην Ευρώπη και ειδικά στην Ολλανδία είναι ο Sinter Klaas, ο οποίος ήταν ο προστάτης των ναυτικών, των εμπόρων και των παιδιών, έτσι λατρεύτηκε από τον 12^οαιώνα και μετά. Είναι ο άγιος Νικόλαος τη μορφή του οποίου συναντούμε σαν αρχιεπίσκοπο της Μικράς Ασίας τον 14^οαιώνα. Τον 17^οαιώνα Ολλανδοί καλβινιστές μεταναστεύοντας στην Αμερική παίρνουν μαζί τους και την εικόνα του αγίου Νικόλαου, εκεί ο άγιος γίνεται Saint Nick και Santa Claus. Στα 1870 η μορφή του αγίου Νικολάου συναντάται και στην Βρετανία, εκεί καταφέρνει να συγχωνευτεί με τον σκανδιναβικής προέλευσης πατέρα των Χριστουγέννων και έτσι γεννιούνται μύθοι, θρύλοι, τραγούδια και ιδιαίτερες θρησκευτικές συνήθειες. Μέσα σ’ αυτά εισχωρούν νάνοι και ξωτικά από τη Σκανδιναβία, ένα κορίτσι με άσπρη μπέρτα η Kolyada, από την προεπαναστατική Ρωσία που έφτανε από ψηλά με έλκηθρο συνοδεία θρησκευτικών ύμνων, οι φέροντες δώρα που συνδέονται με τους τρεις μάγους, αυτές και άλλες τόσες δοξασίες έρχονται να δώσουν κάποιες εξηγήσεις στις πολιτιστικές ρίζες του Αι Βασίλη.

Ο Χριστιανός Ορθόδοξος Αϊ Βασίλης

Σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, ο άγιος Βασίλης, ή Μέγας Βασίλειος συναντάται την περίοδο μεταξύ της πρώτης οικουμενικής συνόδου που έγινε στην Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.χ., και της δεύτερης οικουμενικής συνόδου το 381 μ.χ. Ως επίσκοπος της Καισαρείας αντιμετωπίζει διάφορες αιρέσεις δογματίζοντας για τον τριαδικό Θεό. Η παράδοση τον θέλει να σπουδάζει στην Αθήνα αρχαία ελληνική φιλοσοφία, αλλά και εννέα ακόμα επιστήμες. Γι’ αυτό «βαστάει κόλλα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι». Επίσης τον θέλει όχι μόνο σαν ένα θεωρητικό θεολόγο επιστήμονα, αλλά σαν μεγάλο μεταρρυθμιστή. Να ενδιαφέρεται για τους δούλους, τους φτωχούς, για την ελάφρυνση της φορολογίας, για την φιλανθρωπία, για τις διάφορες αδικίες που υφίστανται οι άνθρωποι. Παρ’ όλο που κατάγεται από εύπορη οικογένεια, ο ίδιος ασχολείται με τη φροντίδα των αρρώστων και διαθέτει την περιουσία του κάνοντας αγαθοεργίες. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτρη Λουκάκο «ήταν ένας πρωτοχρονιάτικος άγιος που ξεκινούσε από τα βάθη της Μικράς Ασίας, κι έφτανε την ίδια μέρα σ’ όλα τα πλάτη του Ελληνισμού από τον Πόντο ως τα Επτάνησα και από την Ήπειρο ως την Κύπρο. Δεν κρατούσε στην πλάτη του σακί με δώρα αλλά έφερνε στους ανθρώπους την καλή τύχη και την ευλογία του. Στο χέρι του κρατούσε ραβδί απ’ το οποίο βλάσταιναν κλαδιά και πετούσαν πέρδικες, σύμβολα των δώρων που θα μπορούσε να μοιράζει στους ευνοούμενούς του». Γενικά στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση ο Αι Βασίλης ήταν μικρασιάτης, μελαχρινός, αδύνατος, γελαστός, με μαύρα γένια και σμιχτά φρύδια. Ντυμένος πάντα σαν βυζαντινός πεζοπόρος με σκουφί και πέδιλα.

ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΚΟΣΜΟ

Μεταφερόμενος στην Αμερική απ’ όλους αυτούς τους ευρωπαίους μετανάστες όπως είναι φυσικό ο Αι Βασίλης αλλάζει μορφή αποκτώντας αμερικάνικα χαρακτηριστικά. Ονομάζεται Saint Nick, ή Santa Claus, ή Father Christmas και δεν μπορεί πλέον να ζει στις πλαγιές του Ροβανιέμι, του Άσπεν ή του Βερμόντ, έτσι μετακομίζει κάπου στο Βόρειο Πόλο. Σε κάθε μια από αυτές τις αναπαραστάσεις του Αι Βασίλη του παλαιού κόσμου το κουστούμι δεν φέρει κανένα σημάδι κόκκινου. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Σκανδιναβικής εκδοχής. Στις Ηνωμένες Πολιτείες φέρεται πως οι Ολλανδοί αρχικά είναι οι πρώτοι που διαδίδουν την ιδέα του Αι Βασίλη, (Santa Klaas) και ο άγιος βασίζεται σε έναν από τους δικούς τους Αρχιεπισκόπους. Ο Santa Klaas έδωσε τη φόρμα και τη μορφή στον σημερινό μύθο του Αι Βασίλη και διαδόθηκε η φήμη του ως αυτός που φέρνει τα δώρα. Οκτώ ιπτάμενοι τάρανδοι που ζουν κοντά στον Βόρειο Πόλο, μεταφέρουν τις γεμάτες με δώρα κάλτσες που έρχονται στα παιδιά μέσα από τις καμινάδες των σπιτιών. Όμως η πλήρης οπτική εικόνα του Αι Βασίλη αργεί να διαμορφωθεί, αυτή την βλέπουμε πολύ αργότερα με την ίδρυση της κόκα κόλα. Ο σημερινός Αι Βασίλης είναι δημιούργημα του αγγλοσαξονικού κόσμου και βεβαίως απηχεί την νοοτροπία του. Το 1822 ένας αμερικανός καθηγητής ο Dr. Clement Clarke Moore, έγραψε μια ιστορία για παιδιά με τίτλο « Η νύχτα του Άγιου Νικόλα» σήμερα είναι γνωστή σαν «Η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα», αυτή η ιστορία δημοσιεύθηκε στις 23 Δεκεμβρίου του επόμενου χρόνου στην εφημερίδα «Sentinel». Η περιγραφή του Αι Βασίλη σύμφωνα με τον συγγραφέα μας δείχνει έναν χονδρό άντρα ντυμένο σύμφωνα με την αμφίεση των νεώτερων ευρωπαϊκών χρόνων. Το ποίημα λέει: «Πόσο τα μάτια του γυάλιζαν, πόσο χαρούμενα ήταν τα λακκάκια του, τα μαγουλά του ήταν σαν τα τριαντάφυλλα, η μύτη του σαν κεράσι, το μικρό του στόμα ήταν ζωγραφισμένο σαν τόξο και το μούσι στο πιγούνι του ήταν άσπρο σαν το χιόνι. Ήταν φεγγαροπρόσωπος με μια μικρή στρογγυλή κοιλία που κουνιόταν όταν γελούσε σαν ένα μπολ από ζελέ. Ήτανε στρουμπουλός και πλαδαρός, ακριβώς ένα χαρούμενο ξωτικό….». Ο Moore στην ιστορία του, δανείζεται την ιδέα της καμινάδας, του έλκηθρου και τους οκτώ ταράνδους που το σέρνουν, από ένα φινλανδικό παραμύθι. Περίπου σαράντα χρόνια μετά η ιστορία αυτή εικονογραφείται από τον χιουμοριστικό πολιτικό καρτουνίστα Thomas Nast γερμανικής καταγωγής, ο οποίος χρησιμοποιεί για τη δουλεία του, στοιχεία από την γερμανική λαϊκή παράδοση. Ο Nast την περίοδο του αμερικανικού εμφυλίου καλείται να απεικονίσει για το εικονογραφημένο εβδομαδιαίο περιοδικό Harper’s, αλληγορικές εικόνες από τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο». Σ’ αυτήν την εκδοχή ο άγιος έχει τα χαρακτηριστικά ενός ευτραφούς άντρα, ολοστρόγγυλου και ροδαλού, φοράει ένα μάλλινο κουστούμι με λευκά γουνάκια καλυμμένου από άστρα, και μοιάζει σαν ένα ευτραφή ξωτικό με μουστάκια και γένια που μοιράζει δώρα στους στρατιώτες.. Ο σκιτσογράφος συχνά δημιουργούσε σχέδια σε άσπρο – μαύρο που είναι προκάτοχα του Αι Βασίλη της κόκα κόλας, όμως στις χρωματιστές του εικονογραφήσεις ο Αι Βασίλης πολύ αόριστα θυμίζει την μοντέρνα εμπορική εκδοχή. Πιο συγκεκριμένα το φωτεινό κόκκινο χρώμα απουσιάζει. Τα Χριστούγεννα έγιναν μέρα επίσημης αργίας και ο άγιος Βασίλης αναγορεύτηκε σε τοπική θεότητα, σε καλόκαρδο πνεύμα των Χριστουγέννων αντιπροσωπεύοντας την ευημερία και την οικογενειακή ζωή των Βορείων. Βασισμένος στην επιτυχία που γνώρισε το έργο του, ο Nast συνέχισε να παράγει σχέδια του Αι Βασίλη κάθε Χριστούγεννα κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Η αποδοχή των έργων του Nast για την φιγούρα του αγίου βασίζεται στην αλλαγή της εικόνας του αγίου από την παραδοσιακή ασκητική και αποστεωμένη μορφή, σε μια άλλη διάσταση που αντικατοπτρίζει την αφθονία και την ευμάρεια. Αν και ο Ντίκενς είχε μετατρέψει πολύ πιο μπροστά τις γιορτές των Χριστουγέννων σε γιορτές της αστικής τάξης, σ’ αυτές ο Αι Βασίλης δεν διαδραματίζει κανένα σοβαρό ρόλο. Τα Χριστούγεννα του Ντίκενς στρέφονται κατά του βικτοριανού καπιταλισμού και υπογραμμίζουν την ατομική συνείδηση, το κοινωνικό σύνολο και τη φιλανθρωπία. Σε αντίθεση με τα Χριστούγεννα της Αμερικής του εμφυλίου, του Nast και του Αι Βασίλη που τα συνοδεύει, που βρίσκονται σε τέλεια συμφωνία με την ουσία της παράδοσης των Βορείων, η οποία είναι ο συγκερασμός της αρετής με το εμπόριο. Η πιο γνωστή απεικόνιση του αγίου κυκλοφόρησε το 1866, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, απεικονίζεται να διακοσμεί ένα έλατο, να φτιάχνει παιχνίδια, να διαβάζει παραμύθια του στα παιδιά και να εξερευνά τον κόσμο με το τηλεσκόπιό του, προς αναζήτηση σοφών παιδιών. Αυτό που αποτελεί το πλέον συμπαθητικό χαρακτηριστικό του Αι Βασίλη είναι η τρυφερότητα που δείχνει απέναντι στα παιδιά. Σε παιδιά όμως που δεν έχουν καμιά σχέση με αυτά του Ντίκενς και της Βικτοριανής Αγγλίας, Ο αμερικανός Αι Βασίλης δείχνει το όνειρο της αμερικανικής κοινωνίας που στηρίζεται στην ευημερία, την καλοπέραση, την ευδαιμονία, την αγαθοσύνη και την μακροημέρευση του ανθρώπου..

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο Αι Βασίλης αλλάζει μορφή και γίνεται όπως τον ξέρουμε έως και σήμερα. Εδώ εισέρχεται η ιδιοφυΐα της κόκα κόλα. Η εικόνα του Αι Βασίλη που σχεδίασε ο Σουηδός Haddon Sundblom για την εταιρία, στοχεύει ακριβώς στις διαθέσεις των καταναλωτών, μιλά στις καρδίες τους ανοίγοντας τον δρόμο για έναν Αι Βασίλη παγκοσμιοποιημένο. Ένας συνταξιούχος πωλητής της εταιρίας ονόματι Lou Prentice, μοντελοποίησε τον Αι Βασίλη παίρνοντας στοιχεία από τον Sundblom, πείθοντας ταυτόχρονα την κόκα κόλα να τον προσλάβει για να συνεχίσει να φτιάχνει τις διαφημιστικές εκστρατείες μ’ αυτό το μοντέλο για τα επόμενα 35 χρόνια. Ήταν ένα χαλαρό και άνετο πρόσωπο που ταίριαζε απόλυτα σε ένα ευχάριστο προϊόν. Επίσης οι σκέψεις της διαφημιστικής καμπάνιας πέρα από το αναγνωστικό κοινό του εβδομαδιαίου περιοδικού Harper’s άρχισαν να μπαίνουν σε λειτουργία. Έτσι οργανώθηκε μια κατά μέτωπο επίθεση στην αγορά έχοντας σαν βασικό προπαγανδιστή τη φιγούρα του Αι Βασίλη μαζί με το μπουκάλι της κόκα κόλα. Οι διαφημίσεις στα περιοδικά και στις εφημερίδες έφεραν ιδιαίτερα αποτελέσματα, λαμβάνοντας υπόψη ότι λειτουργούσαν όπως η σημερινή τηλεόραση. Πρόβαλλαν επανειλημμένα και σε καθημερινή βάση την ίδια εικόνα και το ίδιο σλόγκαν σε ένα τεράστιο αναγνωστικό κοινό. Πολύ συνηθισμένο και εκείνη την εποχή ήταν η προώθηση του αντικειμένου στο τόπο πώλησης του. Έτσι ο καταναλωτής μπορούσε να δει το σήμα της κόκα κόλα μαζί με τη φιγούρα του Αι Βασίλη στο κατάστημα που έκανε τις αγορές του. Οι διανομείς επίσης ήταν ένας ακόμα τρόπος στον οποίο βασίστηκε η εταιρεία για την διεύρυνση της παρουσίας της, μια στρατηγική που και σήμερα χρησιμοποιούν εταιρείες από την Nike έως την Marlboro. Τέλος η κόκα κόλα δημιούργησε μια πατέντα για το χρώμα της, αυτό το φωτεινό κόκκινο που χρησιμοποιεί στο χρώμα της συσκευασίας της αλλά και στο χρώμα του κουστουμιού του Αι Βασίλη. Ο κάθε καλλιτέχνης που προσλάμβανε η εταιρεία για την προώθηση του προϊόντος έπρεπε να χρησιμοποιεί αυτό το χρώμα που θα σηματοδοτούσε στους καταναλωτές το συσχετισμό του κόκκινου της κόκα κόλα και φυσικά αυτού του Αι Βασίλη. Αυτή μπορεί θεωρητικά να καταγραφεί σαν η μεγαλύτερη απάτη που έγινε ποτέ, θεωρώντας ότι η εκδοχή του Nast, η ποιητική εικόνα του Moore η ακόμα και οι νεώτερες ευρωπαϊκές αποτυπώσεις του Αι Βασίλη δείχνουν πολύ μικρή επιμονή σ’ αυτό το σημείο – στο κόκκινο χρώμα. Στις μέρες μας η ιερότητα του Αι Βασίλη της κόκα κόλα έχει από μόνη της λήξει. Ο Αι Βασίλης είναι πανταχού παρών και η κόκα κόλα το ίδιο και φυσικά κανείς πλέον δεν θυμάται πως κάποτε αυτά τα δύο ήταν στενά συνδεδεμένα. Είναι μια ιστορία που καταλαβαίνουν πολύ καλά οι σύμβουλοι των εταιριών, οι φοιτητές που σπουδάζουν μάρκετινγκ, αλλά και το γαλλικό κοινό και οι τουρίστες που είδαν την έκθεση στο Λούβρο. Σε μερικές περιπτώσεις η κόκα κόλα αναβιώνει τον Αι Βασίλη του Sundblom σ’ ένα αφιερωματικό προφίλ στους αφοσιωμένους της καταναλωτές, αλλά η πραγματική ιστορία πολύ σπάνια λέγεται. Όπως καταλήγει και ο συγγραφέας Mark Pendergrast στο έργο του «Για τον Θεό, την πατρίδα και την κόκα κόλα», πριν από τις εικονογραφήσεις του Sundblom ο άγιος των Χριστουγέννων παριστάνεται σε διάφορες εκδοχές φορώντας μπλε, πράσινο, κίτρινο η και κόκκινο. Μετά τις διαφημίσεις του αναψυκτικού, ο Santa θα είναι για πάντα ο τεράστιος, χοντρός, πάντα ακούραστος και ευτυχισμένος άνθρωπος, με την μεγάλη ζώνη και με τις μαύρες του μπότες και θα φοράει πάντα το κόκκινο της κόκα κόλα. Και ενώ η κόκα κόλα έχει μια λεπτή και διεισδυτική επίδραση στον πολιτισμό μας, έμμεσα δημιούργησε και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τον Αι Βασίλη.

ΜΙΑ ..ΧΩΡΙΣ ΕΝΟΧΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ

Τα Χριστούγεννα στην Αμερική αποτελούν την υπερβολή της ανθρώπινης καταναλωτικότητας, της καπιταλιστικής παραγωγικότητας, τη χαρά του υλικών αγαθών και του εμπορίου. Το πραγματικό νόημα των εορτών όπως μας λένε, συνδέεται με τις διηγήσεις για τη γέννηση του χριστού, με αλτρουιστικές συσχετίσεις, με την αγάπη για τον πλησίον, που φυσικά κανένας δεν παίρνει στα σοβαρά. Στην πραγματικότητα τα Χριστούγεννα όπως τα γιορτάζουμε σήμερα είναι μια αμερικανική εφεύρεση του 19^ουαιώνα. Η ελευθερία και η ευημερία της Αμερικής μετά τον εμφύλιο πόλεμο δημιούργησε τον πιο ευτυχισμένο λαό στην ιστορία. Το αποτέλεσμα ήταν η επιθυμία για γιορτή, για αποκάλυψη των υλικών αγαθών και κατά συνέπεια της χαράς της ζωής πάνω στη Γη. Τα Χριστούγεννα που δεν ήτανε μια θεσμοθετημένη γιορτή μέχρι το 1870, έγιναν η κυρίαρχη αμερικανική έκφραση των παραπάνω συναισθημάτων. Ιστορικά οι άνθρωποι πάντα γιόρταζαν την περίοδο του χειμώνα ως το χρονικό εκείνο διάστημα που οι ημέρες άρχιζαν να μεγαλώνουν δηλώνοντας έτσι την επιστροφή της Γης στη ζωή. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι διασκέδαζαν στα Σατουρνάλια, στις γιορτές του Διόνυσου. Οι πρώτοι χριστιανοί καταδίκαζαν αυτές τις ρωμαϊκές γιορτές και περιμένοντας το τέλος του κόσμου, μέμφονταν τις γήινες απολαύσεις. Τον 4^οαιώνα οι παγανιστές λάτρευαν τον Θεό του Ήλιου στις 25 Δεκεμβρίου. Οι χριστιανοί βλέποντας πως είναι αδύνατον να τους αποτρέψουν άρχισαν να οικειοποιούνται στοιχεία αυτών των εορτών. Ισχυρίσθηκαν, σε αντίθεση με τα πραγματικά γεγονότα, πως αυτή ήταν η ημερομηνία των γενεθλίων του Ιησού και έτσι μετέβαλαν τις γιορτές αναγέννησης της φύσης σε γενέθλια γιορτή της χριστιανοσύνης. Έτσι μια παραδοσιακή παγανιστική γιορτή που συνδεόταν με την αναγέννηση της φύσης, μετατράπηκε από τους χριστιανούς σε αναγέννηση της θυσίας του Ιησού που διακήρυσσαν το ενδιαφέρον για την επόμενη και όχι για την νυν ζωή. Ο Cotton Mather, ένας κληρικός του 18^ου αιώνα τοποθετείται πάνω σ’ αυτό λέγοντας, «Είναι δυνατόν να έχουμε ήσυχη την συνείδησή μας όταν σκεφτόμαστε πως ο ιερός μας σωτήρας τιμάται με τέτοιες ευθυμίες; Μπορούμε στη γέννηση του δικού μας σωτήρα να διαθέτουμε τον χρόνο μας για να κάνουμε πράγματα που εμπεριέχουν περισσότερο κόλαση παρά παράδεισο;» Μετά απ’ αυτά ήρθαν τα μεγάλα επιτεύγματα του καπιταλισμού του 19^ουαιώνα. Η βιομηχανοποίηση, η αστικοποίηση, ο θρίαμβος της επιστήμης και τα αποτελέσματα αυτής, η γρήγορη μετακίνηση, οι επικοινωνίες, η διάδοση βιβλίων, περιοδικών και φυσικά οι νέες εφευρέσεις που έκαναν τη ζωή πιο άνετη και πιο ενδιαφέρουσα. Φυσικά η δραστηριοποίηση των επιχειρηματικών μυαλών οδήγησε στην εκμετάλλευση όλων των παραπάνω με απώτερο σκοπό το κέρδος. Η ανάπτυξη και μετακίνηση της πληροφορίας σήμαινε αυτομάτως και το άνοιγμα μιας τεραστίας αγοράς. Την εποχή αυτή μπαίνει σαν στοιχείο των γιορτών και δει των Χριστουγέννων η αγορά και το χάρισμα δώρων. Οι χριστιανοί της εποχής καταδίκασαν αυτή την πρακτική σαν μια ρωμαϊκή συνήθεια, και οι πιο πουριτανοί αποκάλεσαν την συνήθεια διαβολική. Αλλά οι αμερικανοί δεν πτοήθηκαν. Χάρη στον καπιταλισμό, υπήρχε αρκετός πλούτος ώστε να ισχυροποιηθεί η συνήθεια και μια καλή πληροφόρηση και δημοσιοποίησή της δεν άργησε να την εδραιώσει. Σε μια χώρα τόσο ικανοποιημένη, που οι άνθρωποι ήθελαν να προσεγγίσουν φίλους και να εκφράσουν μέσω των δώρων τη χαρά τους για τη ζωή, μια τέτοια γιορτή έπρεπε να εφεύρουν. Ολόκληρη η χώρα έστρεψε το ενδιαφέρον της στο χάρισμα δώρων σε ένα περίεργο και πρωτόγνωρο βαθμό. Εκεί κάπου μπαίνει και η αμερικανική βερσιόν του Αι Βασίλη. Φυσικά, αρχικά οι συντηρητικοί καταδίκασαν τον Santa Claus ως αντίχριστο, γιατί έβαζε τον Ιησού στο περιθώριο. O αμερικανός Αι Βασίλης απέρριπτε όλη εκείνη την ηθική που σχετίζεται με τον χριστιανισμό. Δεν καταδίκαζε τους πλούσιους, ούτε απαιτούσε απ’ αυτούς να δίνουν και στους φτωχούς, αντίθετα έδινε δώρα και στα πλούσια και στα φτωχά παιδιά χωρίς να ξεχωρίζει ποιο είναι τι. Ακόμη ο Αι Βασίλης δεν υπήρξε πρωταθλητής του φιλανθρωπικού πνεύματος του χριστιανισμού, ούτε της αγάπης χωρίς όρους. Αντίθετα έδινε δικαιοσύνη δίνοντας δώρα μόνο στα καλά παιδιά. Όλα τα χριστιανικά έθιμα των Χριστουγέννων από τα κάλαντα, τα δέντρα έως και τις φαντασμαγορικές διακοσμήσεις έχουν τις ρίζες τους σε παγανιστικές ιδέες και πρακτικές. Αυτά τα έθιμα γρήγορα αφομοιώθηκαν από την αμερικανική κουλτούρα, ως προϊόντα λογικής, επιστήμης, επιχειρηματικότητας, παγκοσμιότητας και εγωισμού, δηλαδή το απόσταγμα της ευτυχίας. Το τραγικό της ιστορίας είναι ότι η αμερικανική διανοητική ελίτ, τυπικά προσπάθησε να αντικαταστήσει την ευτυχία με την ενοχή, επιμένοντας στο πνευματικό μήνυμα των Χριστουγέννων που είναι καθαρά θρησκευτικό, που πρεσβεύει την αυτοθυσία και την βοήθεια των ασθενέστερων. Αλλά η πνευματικότητα ξεκινά πάντα από την αναγνώριση της πραγματικότητας. Η ζωή απαιτεί λογική, εγωισμό, καπιταλισμό. Αυτό είναι που τα Χριστούγεννα θα έπρεπε να πρεσβεύουν και να γιορτάζουν και πραγματικά κάτω από την υποκρισία αυτό είναι που πραγματικά γιορτάζουν. Είναι καιρός να βγάλουν τον Χριστό από τα Χριστούγεννα και να μετατρέψουν τις γιορτές και τις διακοπές αυτές, σε μια χωρίς ενοχές, παγκόσμια εμπορική γιορτή.
ζενίθ