Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο μεγάλος αυτός αρχαίος Έλληνας στρατηλάτης, είναι σίγουρα μια από τις πιο γνώριμες προσωπικότητες της αρχαιότητας.
Στην Ελλάδα είναι γνωστός ως ο άνθρωπος που ένωσε τα διάφορα ελληνικά φύλα και μέσα από τις κατακτήσεις του μετέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό σε ένα μεγάλο τμήμα του τότε γνωστού κόσμου. Στην Περσία είναι γνωστός ως ο μεγάλος αντίπαλος. Σε χώρες από όπου πέρασε ή και δεν πέρασε λένε ιστορίες και θρύλους γι’ αυτόν. Στα βάθη της κεντρικής Ασίας υπάρχουν φυλές που ακόμη και σήμερα θεωρούν εαυτούς απόγονους του Αλέξανδρου και των στρατιωτών του.
Σε όλους αυτούς του θρύλους και τις ιστορίες σχετικά με τον Αλέξανδρο ήρθε πρόσφατα να προστεθεί και μια ακόμη. Ο Βρετανός μελετητής Andrew Chugg υποστηρίζει πως έχει εντοπίσει τη σορό του Αλέξανδρου. Η περιγραφή των γεγονότων που εξιστορεί από την μια φαίνονται να ακολουθούν κάποια λογική, από την άλλη μοιάζουν με παραμύθι. Ας πάρουμε όμως
τα πράγματα από την αρχή.
Το 334 π.Χ. αφού ο Αλέξανδρος εδραίωσε την κυριαρχία του στην Ελλάδα, ξεκίνησε την εκστρατεία του ενάντια στην Περσική Αυτοκρατορία. Μετά από αλλεπάλληλες νίκες έφτασε στην Ινδία όπου νίκησε τον Πόρο στη μάχη του Υδάσπη το 326 π.Χ. Στόχος του ήταν να συνεχίσει τις εκστρατείες αλλά οι στρατιώτες του αρνήθηκαν. Ο Αλέξανδρος δέχτηκε και ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής. Αφού οργάνωσε την αυτοκρατορία σταμάτησε στη Βαβυλώνα και άρχισε να καταστρώνει σχέδια για την κατάκτηση της Αραβικής Χερσονήσου. Δεν πρόλαβε όμως να τα εκπληρώσει. Στις 10/11 Ιουνίου του 323 π.Χ., λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει την νέα εκστρατεία του, πέθανε. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα από τι. Η πιο πιθανή εκδοχή είναι να πέθανε από ελονοσία. Λίγο πριν πεθάνει είχε οδηγήσει μια ανιχνευτική αποστολή σε παραποτάμους του Ευφράτη με ελώδεις περιοχές γεμάτες κουνούπια.
Το σώμα του Αλέξανδρου ταριχεύθηκε και φαίνεται πως σκοπός των υπασπιστών του, ή τελευταία του επιθυμία, ήταν να θαφτεί στη Μακεδονία ποτέ όπως δεν έφτασε εκεί. Με τον θάνατο του ξέσπασαν διαμάχες ανάμεσα στους αξιωματικούς του για την διαδοχή. Ο Πτολεμαίος, ένας από τους στενότερους φίλους του Αλέξανδρου, πήρε την Αίγυπτο και μαζί το σώμα του Αλέξανδρου το οποίο μετέφερε στην Μέμφιδα. Αργότερα, ο γιος του Πτολεμαίου, Πτολεμαίος Β’ έχτισε ένα ένδοξο μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια και μετέφερε την σορό του Αλέξανδρου εκεί.
Στην Αλεξάνδρεια η σορός έμεινε με βεβαιότητα για τους επόμενους περίπου έξι αιώνες και έγινε αντικείμενο μεγάλων τιμών. Φημισμένοι Ρωμαίοι όπως ο Πομπήιος, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Αύγουστος Καίσαρας επισκέφθηκαν το μαυσωλείο για να αποδώσουν τιμή στον μεγάλο στρατηλάτη. Όποιος επιφανής Ρωμαίος ή άλλος επισκεπτόταν την Αλεξάνδρεια, σχεδόν με βεβαιότητα πήγαινε και στο μαυσωλείο του Αλέξανδρου. Το 215 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλα έκλεισε τον τάφο για το κοινό.
Τα ίχνη του μαυσωλείου γίνονται ισχνά προς το τέλους του 3ου αν και μια αναφορά του Πατριάρχη Γεώργιου που χρονολογείται στο 361 μ.Χ. φαίνεται να υπονοεί ότι το μαυσωλείο ήταν ακόμη ακέραιο. Το 365 μ.Χ. η Αλεξάνδρεια γνώρισε ένα μεγάλο σεισμό και το επακόλουθο τσουνάμι φαίνεται πως κατέστρεψε το μαυσωλείο. Προς το τέλος του αιώνα υπάρχει αναφορά ότι το σώμα του Αλέξανδρου ήταν ακόμη εκεί. Λίγο αργότερα όμως ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι οι Αλεξάνδρειοι δεν γνώριζαν που βρίσκεται ο τάφος. Το ίδιο λέει και ο Θεοδώρητος λίγες δεκαετίες μετέπειτα. Μπορούμε λοιπόν να πούμε με αρκετή βεβαιότητα ότι η σορός του Αλέξανδρου χάθηκε γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.
Τι απέγινε; Πολλοί νομίζουν ότι όταν η Αυτοκρατορία έγινε Χριστιανική, οι Χριστιανοί καταλήφθηκαν από καταστρεπτική μανία και κατέστρεψαν πάμπολλα έργα τέχνης, κτίρια κλπ. Γιατί όχι λοιπόν και το σώμα του Αλέξανδρου. Ο James Hannam όμως έχει αποδείξει με προσεκτική μελέτη των πηγών ότι τα περί καταστροφών από Χριστιανούς είναι ένας μεγάλος μύθος, δυστυχώς συχνά αναμασούμενος. Αν το σώμα λοιπόν δεν καταστράφηκε, τι απέγινε; Το πιθανότερο είναι ότι με την εδραίωση του Χριστιανισμού στην Αίγυπτο προσκυνήματα στον τάφο του Αλέξανδρου δεν θεωρούνταν πλέον πρέποντα και έτσι το σώμα του ίσως αποθηκεύτηκε σε κάποια κρύπτη μέσα ή κοντά στο κατεστραμμένο πλέον μαυσωλείο.
Η ιστορία θα μπορούσε να τελειώσει εδώ, όμως έχει και συνέχεια και μάλιστα εντυπωσιακή. Λίγο μετά την εξαφάνιση της σορού του Αλέξανδρου εμφανίζεται μια άλλη σορός, η σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου. Είναι η εποχή που οι Χριστιανοί, σε συνέχιση αρχαίων παγανιστικών προτύπων, αρχίζουν να αποδίδουν τιμές σε λείψανα και σορούς αγίων ανθρώπων. Κάθε πόλη "έπρεπε" πλέον να έχει το λείψανο της και για την Αλεξάνδρεια το πιο κατάλληλο ήταν αυτό του Ευαγγελιστή Μάρκου, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση των πρώτων Χριστιανικών εκκλησιών της πόλης. Υπήρχε όμως ένα διπλό πρόβλημα. Πρώτον, σύμφωνα με τις πλέον έγκυρες πηγές, ο Ευαγγελιστής Μάρκος μαρτύρησε στην Αλεξάνδρεια το 68 μ.Χ. και οι ειδωλολάτρες έκαψαν κατόπιν το σώμα του. Δεύτερον, ακόμη και αν δεν το είχαν κάψει είναι γνωστό ότι οι Χριστιανοί δεν ταρίχευαν τους νεκρούς. Οπότε λοιπόν η σορός του "Μάρκου" αποκλείεται να ήταν η πραγματική σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου. Τότε λοιπόν ποιανού ήταν;
Η Αίγυπτος βέβαια δεν έχει έλλειψη από ταριχευμένα σώματα. Τις περισσότερες φορές όμως αυτά είναι καλά κρυμμένα σε τάφους και είναι απίθανο οι Χριστιανοί να άρχισαν τις συλήσεις τάφων για να βρουν μια σορό. Είναι πολύ πιθανότερο να βρήκαν τυχαία, ή εν γνώση την καλοδιατηρημένη σορό του Αλέξανδρου με το λευκό δέρμα και τα ξανθά μαλλιά και να την "βάφτισαν" Ευαγγελιστής Μάρκος. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδειχθεί και παραμένει μια εικασία. Το σίγουρο είναι ότι η σορός του Αλέξανδρου χάνεται από την ιστορία στα τέλη του 4ου αιώνα και πολύ σύντομα εμφανίζεται η σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου που δεν μπορεί να ήταν όμως του Ευαγγελιστή Μάρκου. Δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι, αλλά είναι πολύ πιθανό οι δυο σοροί να είναι στην πραγματικότητα μια, αυτή του Αλέξανδρου.
Η σορός του "Μάρκου" έμεινε στην Αλεξάνδρεια για περίπου 400 χρόνια. Το 827 μ.Χ. δυο έμποροι από την Βενετία μετέφεραν το σώμα στη Βενετία όπου και παραμένει μέχρι σήμερα σε μια κρύπτη στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου. Υπάρχει λοιπόν μια σοβαρή πιθανότητα η σορός στην κρύπτη της εκκλησίας του Αγίου Μάρκου να είναι αυτή του Αλέξανδρου. Αν έχεις επισκεφθεί την Βενετία και την εκκλησία του Αγίου Μάρκου τότε ίσως να ήσουν σε απόσταση αναπνοής από τον μεγάλο αρχαίο στρατηλάτη χωρίς να το ξέρεις!
Υπάρχει τρόπος να μάθουμε αν αυτό το σενάριο αληθεύει; Ναι και όχι. Επιστημονικά, ναι. Μια προσεκτική μελέτη θα μπορούσε να επιβεβαίωση την ταυτότητα καθώς γνωρίζουμε για τραυματισμούς και άλλα χαρακτηριστικά του. Στην πραγματικότητα μάλλον όχι. Η Καθολική Εκκλησία αρνείται να δώσει άδεια για να γίνει μια τέτοια μελέτη με το σκεπτικό ότι η σορός είχε εξεταστεί οπτικά το 1815 και 1835 όχι βέβαια με σκοπό να γίνει πιθανή ταύτιση με τον Αλέξανδρο αλλά για άλλους λόγους. Το μυστήριο λοιπόν για το αν στην Βενετία υπάρχει η σορός του Αλέξανδρου ίσως παραμείνει μυστήριο για αρκετές δεκαετίες ακόμη.
visaltis